STRESZCZENIE:
Z wielu przyczyn wychowankowie placówek resocjalizacyjnych mają utrudniony start życiowy. Młodzi ludzie po opuszczeniu tychże placówek odczuwają specyficzny rodzaj wolności oraz satysfakcję z możliwości samodzielnego podejmowania decyzji. Nie zdają sobie przy tym w pełni sprawy z istniejących zagrożeń i zależności społecznych. Rzeczywistość okazuje się odmienna od ich wyobrażeń, a samodzielne życie staje się wyjątkowo trudne. Dlatego też efekty pracy socjalizacyjnej, rozpoczętej w placówkach „poprawczych” bardzo szybko ulegają zatarciu. W konsekwencji, wielu naszych byłych wychowanków staje się częścią grupy ludzi wykluczonych społecznie.
Aby temu zaradzić, stworzyliśmy program efektywizacji planów pracy z podopiecznymi. Jest to system oddziaływań opierający się na szkoleniu wychowanków i poszukiwaniu dla nich zatrudnienia wśród pracodawców zewnętrznych. Dzięki temu w dużym stopniu przerzuciliśmy odpowiedzialność za jakość życia naszych podopiecznych w placówce i w systemie resocjalizacji z kadry pedagogicznej na nich samych. Stworzyliśmy warunki, bardzo zbliżone do tzw. „wolnościowych”..
W nowym systemie oddziaływań, w naturalny sposób zaczęli współistnieć ludzie spoza środowiska osób zatrudnionych w zakładzie. Począwszy od nowych pracodawców i współpracowników naszych podopiecznych a skończywszy na pani sprzedającej w pobliskim „spożywczaku”. Wszyscy współpracujemy w treningu pozytywnego usamodzielnienia oddanych nam w opiekę młodych ludzi. Oni sami zaś stali się bardziej rozpoznawalni w lokalnym środowisku przez co i odpowiedzialniejsi za siebie i swój wizerunek.
Program adresowany jest do wychowanków zakładu, którzy akceptują fakt pobytu w nim, chcą zmieniać jakość wewnętrznych relacji, nabierać doświadczenia zawodowego oraz lepiej przygotować się do samodzielnego życia.
Jeśli nie zamierzasz być sobą, to kto nim będzie?
Realizatorzy:
Dyrektor Zakładu Poprawczego w Sadowicach oraz wychowawcy Internatu.
Wychowankowie Zakładu Poprawczego w Sadowicach.
Wstęp.
Wychowankowie placówek resocjalizacyjnych mają utrudniony start życiowy ze względu na wielość traumatycznych, wczesnodziecięcych doświadczeń a także wielokrotne wejście w konflikt z prawem, brak wzorców i brak oparcia w rodzinie. Zauważa się, że młodzi ludzie po opuszczeniu placówek resocjalizacyjnych odczuwają specyficzny rodzaj wolności oraz satysfakcję z możliwości samodzielnego podejmowania decyzji. Nie zdają sobie przy tym w pełni sprawy z istniejących zagrożeń i zależności społecznych. Rzeczywistość okazuje się odmienna od ich wyobrażeń, a samodzielne życie staje się wyjątkowo trudne. Dlatego też efekty pracy socjalizacyjnej, rozpoczętej w placówkach „poprawczych” bardzo szybko ulegają zatarciu. W konsekwencji, wielu naszych byłych wychowanków staje się częścią grupy ludzi wykluczonych społecznie.
Aby temu zaradzić, stworzyliśmy program efektywizacji planów pracy z podopiecznymi. Kierując się przekonaniem, że nauka wytrwałości w realizacji stawianych sobie właściwych zadań, jest podstawą sukcesu odnoszonego przez naszych wychowanków staramy się zmieniać ich świadomość, ułatwiając im dobre myślenie o sobie.
W początkowym okresie przebywania podopiecznych w zakładzie poprawczym przeważają tendencje do samowolnego opuszczania placówki oraz braku zgody na powrót z udzielonego wychowankowi urlopu bądź przepustki. Przyczyn tego zjawiska jest wiele – i poddano je już wielokrotnej analizie w innych opracowanych dokumentach. Z doświadczeń pracowników naszej placówki wynika, że najważniejszym zadaniem w okresie adaptacji i asymilacji wychowanka jest przedstawienie mu uczciwej, konkretnej i rzetelnej oferty pobytu. Określenia katalogu korzyści opartego nie tylko na możliwości wcześniejszego zwolnienia z zakładu lub zwiększenia ilości udzielonych mu dni urlopu, ale przede wszystkim na możliwości osiągnięcia uprawnień i kwalifikacji atrakcyjnych dla niego w życiu, po opuszczeniu zakładu.
Pobyt w zakładzie poprawczym wydaje się być atrakcyjniejszym z chwilą, kiedy stworzy się podopiecznym możliwość bezpośredniej realizacji uprawnień zawodowych. Idealnie by było, gdyby - dla przykładu, nasz wychowanek, z chwilą nabycia przez siebie określonych, przydatnych w placówce kwalifikacji, zatrudniany był na podstawie umowy o dzieło, na stanowisku pracownika zakładu przy realizacji określonych prostych zadań produkcyjnych. Otrzymywałby on wówczas stosowne do wykonanej pracy wynagrodzenie. Nastąpiłaby symboliczna zmiana ról. Wychowanek placówki stałby się jej pracownikiem, a Dyrektor jego pracodawcą. Jest to sposób praktycznego sprawdzenia przygotowania do usamodzielnienia się wychowanka i zwiększenia efektywności jego resocjalizacji.
Ponieważ nie było takiej możliwości w naszej placówce, stworzyliśmy system oddziaływań opierający się na szkoleniu wychowanków i poszukiwaniu dla nich zatrudnienia wśród pracodawców zewnętrznych pobliskiego klastra przemysłowego Pietrzykowice. Dzięki temu w dużym stopniu przerzuciliśmy odpowiedzialność za jakość życia naszych podopiecznych w placówce i w systemie resocjalizacji z kadry pedagogicznej na nich samych. Stworzyliśmy warunki, bardzo zbliżone do tzw. „wolnościowych”, gdzie relacje między wychowankami a organizatorami procesu wychowawczego zastąpiono z izolacyjnych na pracownicze (ekonomiczne).
W nowym systemie oddziaływań, w naturalny sposób zaczęli współistnieć ludzie spoza środowiska osób zatrudnionych w zakładzie. Począwszy od nowych pracodawców i współpracowników naszych podopiecznych a skończywszy na pani sprzedającej w pobliskim „spożywczaku”. Wszyscy współpracujemy w treningu pozytywnego usamodzielnienia oddanych nam w opiekę młodych ludzi. Oni sami zaś stali się bardziej rozpoznawalni w lokalnym środowisku przez co i odpowiedzialniejsi za siebie i swój wizerunek.
Działanie adresowane jest do wychowanków zakładu, którzy akceptują fakt pobytu w nim i chcą zmieniać jakość wewnętrznych relacji oraz nabierać doświadczenia zawodowego.
Stwarzamy im możliwość zarobienia w uczciwy sposób pieniędzy, co z kolei staje się motywujące do podejmowania przez wychowanków szeregu innych działań poprawiających ich sposób i jakość funkcjonowania zarówno w placówce, jak i po jej opuszczeniu.
W czasie i w miejscu wykonywania pracy, naszym podopiecznym towarzyszy instruktor nauki zawodu – pracownik zakładu (wychowawca). Zadaniem instruktora jest przeprowadzanie praktycznego treningu wykonywania czynności; dbałość o przestrzeganie zasad BHP; weryfikowanie obecności wychowanków. W zależności od rozwoju umiejętności podopiecznych przewiduje się zmianę charakteru zatrudniania podopiecznych w branżach dostosowanych do ich wykształcenia oraz kalifikacji nabytych w czasie pobytu w Zakładzie Poprawczym w Sadowicach.
Sposób realizacji:
- Wychowankowie uczestniczący w treningu podlegają zatrudnieniu na podstawie umowy o dzieło oraz podlegają prawom i obowiązkom wynikającym z tzw. Prawa pracy.
- Zakłada się także możliwość zatrudnienie wychowanków bezpośrednio przez Dyrektora Zakładu Poprawczego w Sadowicach.
- Wynagrodzenia za pracę ustala się z pracodawcą i może ono być zindywidualizowane dla każdego zatrudnionego wychowanka.
- Pracę wychowankowie wykonują zgodnie z ustalonym harmonogramem prac oraz czasem jej trwania.
- Przewiduje się, że w ramach pobytu w grupie usamodzielnienia wychowankowie wykonują także prace polegające m.in. na:
- utrzymaniu porządku na terenach zielonych należących do Zakładu Poprawczego
w Sadowicach bądź będących w jego administracji (tj. koszenie trawy, przycinanie roślin, pielęgnacja i nawożenie istniejących nasadzeń itp.), szczególnie zaangażowani w te prace są wychowankowie, którzy ukończyli kursy: Konserwatora zieleni, Kurs pilarza, Kurs wózków nożycowych, Kurs Nowoczesnego magazyniera z obsługą wózków widłowych i wymianą butli gazowych;
- prowadzeniu prac konserwatorskich, modernizacyjnych i remontowych, realizowanych głównie przez wychowanków, po ukończonych kursach: glazurnika, pilarza, brukarza.
Cele i ewaluacja treningu.
Celem treningu jest kształcenie oraz rozwijanie umiejętności poszukiwania i utrzymania zatrudnienia. Wdrażanie do pracy w zespole pracowników, w tym rozwój praktycznych umiejętności wykonywania czynności indywidualnych. Nabywania nawyków wykonywania pracy w sposób bezpieczny i zgodnie z przepisami BHP. Sposobem sprawdzenia stopnia realizacji treningu pracy są wnioski osób nadzorujących wykonywane czynności a także opinie wychowawców dotyczące satysfakcji podopiecznych z pracy, wyrażane w czasie rozmowy kierowanej. Widocznym, jakościowym efektem pracy wychowanków jest zmiana ich nastawienia do pobytu w placówce oraz werbalizowanie przewidywanych korzyści jakie mogą odnieść z tego faktu.
Szacowane ryzyko i straty
Konieczność wytrwałego i dokładnego wykonywania zleconych czynności w niektórych przypadkach może wywoływać niechęć wychowanków z czasem przekształcającą się także w akty agresji skierowane na przedmioty bądź ludzi (agresja słowna oraz wulgaryzmy).
W związku z zatrudnieniem w środowisku otwartym istnieje zagrożenie wystąpienia kradzieży w szatniach pracowniczych, stanowiskach pracy. Zwiększony może być także stopień ogólnego zmęczenia podopiecznych (zmęczenie fizyczne wynikające z wykonywania pracy; psychiczne związane z długotrwałym utrzymaniem koncentracji).
Najbardziej niekorzystnym zjawiskiem może być samowolne oddalenie się podopiecznego z miejsca wykonywania pracy.
Realizacja praktyczna
Program w Zakładzie funkcjonuje od końca 2015 roku. Przeznaczony jest dla pełnoletnich wychowanków Zakładu, efektywnie realizujących swój indywidualny program resocjalizacji i w stosunku do których zaplanowany jest konkretny termin opuszczenia Zakładu w określonym trybie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (art. 86 lub art. 90).
Zgodnie z oczekiwaniami wychowanków naszej placówki realizowany jest obok harmonogramu programu „Od wykluczenia do usamodzielnienia”, także program „Chcę pomagać” angażujący wychowanków w prace wolontariatu oraz program profilaktyczny 12 kroków.
Zajęcia prowadzone są przez wychowawców kierujących procesami wychowawczymi – w związku ze złożonymi w instytucjach „pomocowych” programami usamodzielnienia. Plan realizacji zadań opiera się na praktycznej nauce pisania CV, podań oraz składania wniosków a także wypełniania druków urzędowych, deklaracji skarbowych. Na wszystkich etapach programu realizowane są działania polegające na praktycznym treningu autoprezentacji, poszukiwania i utrzymania zatrudnienia
oraz prowadzenia rozmowy z potencjalnym pracodawcą.
Wychowankowie codziennie praktykują zajęcia w ramach tzw. treningu ekonomicznego. Są to zajęcia związane z umiejętnym oszczędzaniem
oraz wydawaniem uzyskiwanych z pracy środków finansowych a także obsługą kont bankowych i zajęciami z bankowości elektronicznej.
W ramach treningu umiejętności wykonywania pracy – przygotowujących naszych wychowanków do samodzielnego utrzymania się w warunkach poza placówką – pracę zawodową wykonuje kilku naszych podopiecznych w pobliskich firmach. Trening pracy w ich przypadku koncentruje się wokół utrzymania stałego kontaktu z pracodawcami, monitorowania jakości relacji naszych wychowanków z innymi pracownikami firm oraz organizacji transportu podopiecznych. Za system szkolenia oraz poziom jakości wykonywanych czynności na tym etapie zatrudnienia wychowanków odpowiadają pracodawcy. Udaje się też utrzymać pośrednie zatrudnienie kilku naszych podopiecznych w jednej w z pobliskich firm poprzez realizację czynności pracowniczych na terenie warsztatów Zakładu Poprawczego w Sadowicach. Wychowankowie ci uczestniczyli w szkoleniu BHP, badaniach lekarskich a także instruktażu dotyczącym nauki wykonywanych czynności. Praca ich polega na demontażu wadliwych podzespołów przywożonych do placówki przez pracodawcę.
Ponadto wychowankowie objęci programem, wielokrotnie wspomagają swoją pracą działania wolontariackie wobec różnorodnych organizacji i podmiotów (np.: Wrocławskie Hospicjum dla Dorosłych, NSOSW w Jaszkotlu i innych).
W przypadku, gdy wychowanek nie podporządkowuje się wymogom i działa niezgodnie z Regulaminem Grupy oraz Regulaminem Zakładu lub planem IPR może utracić przywileje samodzielnego opuszczania terenu placówki, zatrudnienia w firmie zewnętrznej.
Osiągane efekty:
Dotychczasowe doświadczenia są bardzo pozytywne – chłopcy dają sobie dobrze radę
w realnych warunkach zatrudnienia. Potrafią nawiązywać prawidłowe relacje z innymi pracownikami – podporządkowują się poleceniom pracodawców.
Warto wspomnieć, o byłym wychowanku, który także po opuszczeniu Zakładu Poprawczego w Sadowicach pozostał pracownikiem jednej z w/w firm, gdzie otrzymał propozycję awansu i dostał szansę rozwoju zawodowego. Z kolei inny nasz wychowanek przebywający poza Zakładem w trybie art. 90 upn pozostaje nadal uczniem Liceum Ogólnokształcącego.
Dotychczas odnotowaliśmy tylko jeden przypadek naruszenia procedur pracodawcy przez naszego wychowanka, polegający na samowolnym opuszczenia stanowiska pracy.
